Liederen, gedichten en verhalen

De klanken van Agricola

De abdij van Aduard in de provincie Groningen wordt door vele mensen beschouwd als de bakermat van het Vroege humanisme. Het humanisme heeft sterke wortels in de samenleving van de Noordelijke Lage Landen. In de Academie van Aduard kwamen vanaf omstreeks 1460 een dertigtal wetenschappers uit West Europa bijeen. Ze werden bekend onder de naam Aduarder kring. De Aduarder kring heeft een doorslaggevende rol gespeeld in de ontwikkeling van humanistische gedachten in Noordwest Europa. Rudolf Agricola (doopnaam Roelof Huesman) was één van de eerste humanisten en voorgangers van de nieuwe stroming. Hij was een bijzondere talenkenner, schreef diverse manuscripten, tekende, componeerde, speelde muziek en hij bouwde orgels. Daarvan was er een voor de Martinikerk van de stad Groningen. Hij was overigens ook secretaris van deze Rijksstad en vertegenwoordigde de stad aan het hof van Maximiliaan I van Oostenrijk, keizer van het Heilige Roomse Rijk.

Rudolf Agricola werd geboren rond 1444 en studeerde aan verschillende Europese universiteiten, waaronder als laatste die van Ferrara. Zijn opleiding werd betaald door het klooster van Selwerd, waar zijn vader Hendrik Vries uit Baflo abt was. Zijn moeder was Zycka Huesman, dochter van een rijke landeigenaar. Rond zijn dertigste kwam Rudolf Agricola in dienst van de hertog van Ferrara, Ercole I d’Este. Hij was een befaamd orgelspeler en als musicus trad hij veelvuldig op aan diens hof. Hij was in die periode ook verbonden met de universiteit van Ferrara en werd zeer gewaardeerd. Hem viel zelfs de eer te beurt om in 1476 het academisch jaar te mogen openen. Zijn redevoering maakte diepe indruk. In 1479 keerde hij terug naar Groningen om daar secretaris van de stadstaat te worden. Hij overleed jong in 1485.

Jaren later sprak men nog steeds over de muzikale talenten van Rudolf Agricola, zoals Philippus Melanchton, de rechterhand van Luther. Rudolf Agricola speelde naast orgel onder andere ook luit en hij gaf aan menige feestelijke maaltijd extra luister met zijn optredens, aldus deze Melanchton. Rudolf Agricola was een alleskunner en is een lichtend voorbeeld van het feit dat tijdens de Middeleeuwen er in het Hoge Noorden welzeker cultuur, wetenschappen, kunst en muziek al tot ontwikkeling kwamen.

Een mooi toegankelijk boekje over de middeleeuwse tijd van Rudolf Agricola is Klinkende Klei, met als ondertitel Middeleeuwse muziek uit Groningen en Ommelanden. Het werd geschreven door Everhard Huizing en Jankees Braaksma. Het isbn nummer is 9789054522591. Aan het boekje is een cd toegevoegd met muziek van Rudolf Agricola. Dan kunt u kennismaken met zijn orgelmuziek en ook met luitmuziek én zang.

AFBEELDINGEN

1. Rudolf Agricola (schilderij is van latere datum), Johann Jacob Heid, omstreeks 1750, Heilige Roomse Rijk
Berlijn/Leipzig: Teubner